وقتی خون در ریه لخته می‌شود

بررسی علل و روش درمان بیماری آمبولی

وقتی خون در ریه لخته می‌شود

 گاهی خون در داخل سیاهرگ‌های عمقی، در شرایط بی‌حرکتی طولانی، مستعد تشکیل لخته است. گفته می‌شود تشکیل لخته وریدی اندام تحتانی با درد و تورم و گرمی همراه است و معمولا عضلات پا سفت شده و پوست ملتهب به نظر می‌رسد.  

 

دکتر کیوان گوهری مقدم، فوق تخصص بیماری‌های ریه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درخصوص خطرات و مشکلاتی که این بیماری می‌تواند به وجود آورد ، در گفتگو با جام‌جم می‌گوید: شایع‌ترین این لخته‌ها در اندام تحتانی تشکیل می‌شود و بیشتر در ران و ساق پا مشهود است که ممکن است از این مناطق جدا شده و به دهلیز و بطن راست برود.

به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه، گاهی اوقات آمبولی مایع پرده جنین در افراد باردار رخ می‌دهد و مواد حاملگی جدا می‌شوند و در برخی دیگر معتادان تزریقی به دلیل مصرف سرنگ‌های آلوده، مواد میکروبی را وارد جریان خون و از آنجا به جریان خون ریوی انتقال می‌دهند.

این فوق تخصص بیماری‌های ریوی اظهار می‌کند: در 90‌درصد موارد آمبولی، از اندام تحتانی (زانو و ران)‌ منشأ می‌گیرد، ولی در 10 درصد موارد نیز ممکن است این بیماری از لخته‌هایی که در وریدهای اندام فوقانی (دست و یا لگن)‌ است، به وجود آید.

معمولا لخته‌های به وجود آمده دارای دو زمینه ارثی و اکتسابی است، دکتر گوهری مقدم با اعلام این مطلب در ادامه خاطرنشان می‌کند: در زمینه ارثی، تعدادی از فاکتورهای انعقادی فرد به گونه‌ای تغییر پیدا می‌کند که فرد را مستعد لخته شدن خون می‌کند، ولی در زمینه اکتسابی، همانند انواع «بی‌حرکتی‌ها»، فرد به خاطر مساله دیگری همانند بستری در بیمارستان، داشتن استراحت مطلق، داشتن اعمال جراحی بر روی مفصل هیپ (لگن)‌، ران، زانو، پروستات، سیستم تخمدان و انواع سرطان‌ها، شانس لخته‌پذیری‌اش بالا می‌رود.

علایم بالینی

«تنگی نفس حاد و ناگهانی که گاهی با افت فشار خون نیز همراه است، می‌تواند از علایم بالینی این بیماری باشد» این فوق تخصص با اظهار این مطلب می‌افزاید: در این عارضه ممکن است بیمار قبل از رسیدن به بیمارستان، به دلیل وسعت لخته‌های خونی، قسمت خروجی بطن راست (کل شریان ریوی)‌ وی کاملا بسته شود و به دنبال آن بیمار در شوک رفته و با افت فشار خون مواجه شود که در پی آن ممکن است حتی بیمار از بین برود.

وی متذکر می‌شود: در اکثر موارد این عارضه به شکل تنگی نفس ناگهانی دیده می‌شود و گاه همراه با «انفارکتوس ریه» است و در آن قسمتی از ریه که خون‌رسانی نشده است، دردی ایجادمی‌شود و گاها خلط خونی به همراه دارد به همین دلیل وقتی قرار است تشخیص بالینی آمبولی ریه گذاشته شود، پزشک به دنبال شکایت بیمار از تنگی نفس و یا تورم پا است که در پی آن سابقه تومور، مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری و هورمون‌های استروژنی نیز مدنظر قرار می‌گیرد.

دکتر گوهری‌مقدم درخصوص اهمیت این بیماری یادآور می‌شود: وقتی ظن بالینی این بیماری بالا است، نباید منتظر اعمال تشخیص بیماری بود و باید بلافاصله دوا و درمان آغاز شود و تشخیص را به زمان بعد موکول کرد تا لخته دیگری وارد شریان ریوی نشود.

چگونگی تشخیص

استفاده از اسکن ریه، سی‌تی‌اسکن و گاهی اوقات سونوگرافی وریدهای تحتانی (داپلر)‌ از مراحل تشخیص این عارضه است.

این فوق‌تخصص ریه عنوان می‌کند: وقتی تشخیص آمبولی ریوی گذاشته می‌شود، بررسی‌های زمینه‌ای نیز در این خصوص انجام می‌شود مثلا در فردی که بالای 65 سال سن دارد، و تاکنون هیچ‌‌گونه سابقه جراحی، بی‌حرکتی نداشته است، نمی‌توان به دنبال مسائل مادرزادی گشت چرا که در 10 درصد این سنین، پس از گذشت یک سال، سرطان ریه، لوزالمعده، پروستات، پستان و... دیده می‌شود ولی بالعکس این مورد، در افراد جوانتری که مبتلا به این عارضه شده‌اند، باید به دنبال «سابقه خانوادگی» گشت.

عوامل تشکیل لخته خون

بی‌حرکتی‌ها از قبیل پروازهای طولانی هوایی و حتی مسافرت‌های زمینی یکی از دلایل ایجاد لختگی است، به همین دلیل به این افراد توصیه می‌شود در این گونه مسافرت‌های (بیشتر از 6 ساعت)‌ حرکت پاها و خوردن مایعات را فراموش نکنند.

دکتر گوهری‌مقدم با عنوان این مطلب، می‌افزاید: گاهی مستعد بودن افراد به لختگی نیز می‌تواند ، برای وی مشکل‌ساز باشد، به عنوان مثال: زنان باردار و افرادی که از قرص‌های جلوگیری استفاده می‌کنند، می‌توانند مشمول آن شوند که در این گروه سرطان‌ها و ارث نیز نقش دارند.

به گفته وی؛ گاهی صدمات عروقی جداره داخلی رگ صدمه دیده و باعث لختگی می‌شود که بیمار با درمان داروی «وارفارین» بهبود پیدا می‌کند.

و از آنجایی که این دارو بر ضد عملکرد ویتامین«K»عمل می‌کند، توصیه می‌شود افراد میزان مصرف گوشت، تخم‌مرغ، سبزی و میوه‌جات خود را که حاوی ویتامینK است، تنظیم کنند.

دوره درمان

سال‌ها پیش درمان 10 روز ذکر می‌شد تا لخته به جداره عروق بچسبد و سفت شود و یا کانالیزه شود و درون آن باز شود، ولی اکنون اعتقاد بر این است یک الی 2 روز استراحت برای بیمار کافی است که در صورت عدم رویت فاکتور خاصی، بیمار تا 6 ماه دارو می‌گیرد و در صورت وجود فاکتورهایی همچون سرطان، بیمار مجبور است تا پایان عمر از دارو استفاده کند.این فوق تخصص ریه در پایان می‌افزاید: داروهای «هپارین» و «وارفارین» از داروهای پیشگیری ثانویه محسوب می‌شوند که جهت عدم اضافه شدن لخته خون، بکار می‌روند.