با قلب‌ خود چه می‌کنیم؟

با قلب‌ خود چه می‌کنیم؟

در سال 1910، 10 درصد مرگ‌ومیرها در دنیا به علت بیماری‌های قلبی و عروقی بوده است، اما این وضعیت در سال 2000 به 50 درصد رسید و پیش‌بینی شده است این آمار در سال 2020 به 75 درصد مرگ‌و‌میرهای شایع در جهان برسد. 

 

در حال حاضر، یک سوم از مرگ‌ومیرهای شناخته شده انسان به علت بیماری‌های قلبی است و 50 درصد از کسانی که دچار سکته قلبی می‌شوند، پیش از رسیدن به بیمارستان جان خود را از دست می‌دهند. در ایران نیز بیشترین میزان مرگ‌ومیر در گروه سنی بالغان کشور مربوط به بیماری‌های قلبی و عروقی است.

قلب، یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین اعضای بدن انسان است؛ ولی متاسفانه افزایش بیماری‌های قلبی گریبانگیر بسیاری از کشورهای جهان شده است. این بیماری در راس بیماری‌های کشنده در سطح جهان قرار دارد. این روند فزاینده به گونه‌ای است که پیش‌بینی می‌شود تا سال 2020 میلادی میزان بروز بیماری‌های قلبی به مرز بحران خواهد رسید. این بیماری‌ها علاوه بر افزایش آمار مرگ‌ومیر، بار اقتصادی و اجتماعی سنگینی را نیز بر جوامع تحمیل می‌کند.

بیماری‌ها به عنوان یک معضل جدی در کشور مطرح هستند. نزدیک به 40 درصد علت فوت جوانان در کشور به دلیل بیماری‌های قلبی و عروقی است و این آمار بسرعت در حال افزایش است. البته موضوع وقتی بیشتر نگران‌کننده می‌شود که بدانیم سن ابتلا به بیماری‌های قلب و عروق در ایران، 7 تا 10 سال جوان‌تر از دیگر کشورهای دنیاست.
شیوع بیماری‌های قلب و عروق طی سال‌های گذشته در کشور ما، روند صعودی داشته است.

آماری که بتازگی از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی انتشار یافته نشان می‌دهد بیشترین عامل عمده مرگ‌ومیر در کشور، بیمارهای قلبی و عروقی است و روزانه 317 نفر به علت این بیماری، جان خود را از دست می‌دهند؛ البته این مشکل مختص ایران نیست. سالانه 15 تا 17 میلیون نفر به علت بیماری‌های قلبی و عروقی در جهان می‌میرند.

بر اساس آمار، بیش از 2 میلیون نفر از مردم کشورمان مبتلا به بیماری عروق کرونر هستند. سالانه به ازای هر 30 نفر از این تعداد مبتلایان یک سکته قلبی اتفاق می‌افتد.

میانگین سن بیماران که تحت عمل قلب باز یا بالن آنژیوگرافی قرار گرفته‌اند 55 سال است، در حالی که این سن در دیگر کشور‌ها 10 سال بالاتر است.در کشورهای پیشرفته، بیماری‌های قلبی و عروقی علت شایع مرگ‌ومیر هستند، اما به د‌لیل پیشگیری اولیه و ثانویه، سن ابتلا به آن بالاتر از کشور ماست.

قلب شکسته زنان‌

به دنبال مطالعه‌ای از جامعه قلب آمریکا در سال 1997، مشخص شد تنها 30درصد از خانم‌ها از این مساله که بیماری قلبی و سکته، خطرناک‌ترین تهدید برای سلامت آنهاست، آگاه بودند. خانم‌ها اغلب به آن شکلی که مردان تجربه می‌کنند، حمله قلبی را تجربه نمی‌کنند.

علائم بیماری در خانم‌ها می‌تواند خفیف‌تر باشد مثل کوتاه شدن نفس‌ها بدون هیچ گونه دردی در قفسه سینه. برخی از آنها ناگهان احساس بی‌رمق شدن همراه با کمترین فعالیت و ناتوانی را تجربه می‌کنند.

درد اغلب در قسمت چپ و پایین قفسه سینه است و با یک مشکل معدی اشتباه می‌شود و از آنجا که علائم در خانم‌ها کمتر قابل مشاهده هستند، بیشتر خانم‌ها مدت زمان زیادی را تا درمان سپری و صبر می‌کنند.

تا زمانی که تشخیص بیماری قلبی در خانم‌ها سخت است، درمان آن هم سخت‌تر می‌شود و پیشگیری، کلیدی برای حفظ حیات بیشتر خانم‌هاست. لازم است خانم‌ها به عوامل خطرساز بیماری‌های قلبی نگاه دقیق‌تری داشته باشند. اگر آنها سطوح کلسترول یا فشار خون خود را ندانند، لازم است به پزشک مراجعه کنند.

مراجعه دیرهنگام‌

علائم بیماری‌های قلبی در بسیاری از موارد دیر ظاهر می‌شوند و نداشتن علامت، دلیل بر سلامت قلب نیست.

اولین گام برای داشتن یک قلب سالم شناخت عوامل خطری است که قلب را تهدید می‌کند. بعضی عوامل خطر مانند سیگار کشیدن، مشخص هستند؛ اما عوامل دیگر مانند فشار خون و کلسترول خون بالا معمولا علائم واضحی ندارند و نیاز به سنجش دارند. بنابراین برای آن‌که مشخص شود فرد تا چه اندازه در معرض خطر بیماری‌های قلبی قرار دارد باید به پزشک مراجعه کند.

در سنین بالا برای اطمینان از سلامت قلب، حداقل باید سالی یک بار به پزشک مراجعه کرد. هزینه بالای خدمات درمانی، پوشش ضعیف بیمه و انتظار طولانی برای ملاقات پزشکان در مراکز وابسته به بیمه از عوامل بازدارنده برای مراجعه افراد جامعه به مراکز درمانی هستند. در صورت برطرف شدن این موانع و اطلاع‌رسانی مناسب، به طور قطع مردم بیشتر به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند و در صورت وجود بیماری در مراحل ابتدایی می‌توانند جلوی آن را بگیرند.

روزی برای قلب‌ها

به علت اهمیت موضوع و ضرورت جلب توجه مسوولان در برنامه‌ریزی برای پیشگیری از بروز این بیماری‌ها، اطلاع‌رسانی مناسب به افراد جامعه و مبارزه همه‌جانبه با عوامل خطرساز این بیماری، از سال 1991 از سوی فدراسیون جهانی قلب و با این نگرش که تمام کشورهای عضو این فدراسیون می‌توانند به ریشه‌کنی همه‌گیری جهانی بیماری‌های قلبی و عروقی کمک کنند، روز 3 مهر برابر با 25‌سپتامبر از سوی سازمان بهداشت جهانی و فدراسیون جهانی قلب به عنوان روز جهانی قلب اعلام شده است.

قلب و دود

به گفته متخصصان، سیگار یکی از عوامل اصلی بروز بیماری‌‌های قلبی در افراد است. آمارها نشان می‌دهند؛ 20 درصد مردم جهان سیگاری هستند و تاکنون جمعیت سیگاری‌‌های جهان به بیش از یک میلیارد و 300 میلیون نفر رسیده است.

این در حالی است که از یک سو بیماری‌‌های قلبی، اولین علت مرگ‌ومیر در جهان عنوان می‌شوند و از سویی دیگر، روزبه‌روز بر شمار افراد مبتلا به سیگار افزوده می‌شود؛ به طوری که روزانه 90 هزار نوجوان و جوان در جهان شروع به سیگار کشیدن می‌کنند.

نقش موثر سیگار در بروز بیماری‌‌های قلبی در شرایطی است که براساس آمار در 2 سال گذشته، مصرف سیگار در کشور 10 درصد افزایش یافته است.

از سوی دیگر، آلودگی هوا از عوامل زمینه‌ساز بروز بیماری‌‌های قلبی است و آلودگی هوا تا 13 درصد احتمال ایجاد بیماری‌‌های قلبی را افزایش می‌دهد. آلودگی‌‌های موجود در هوا نه‌تنها بیماری‌‌های قلبی را تشدید می‌کنند؛ بلکه موجب بروز این بیماری‌ها نیز می‌شوند.

از سوی سازمان بهداشت جهانی، پیشگیری‌ از حملات قلبی و ممانعت از گسترش مصرف سیگار و دخانیات در دستور کار است و رسیدن به جامعه بدون دود به عنوان یک آرمان برای آینده دنیا ترسیم شده است.

فشار خون بالا

فشار خون بالا اغلب به عنوان قاتل خاموش نامیده می‌شود، چون معمولا علامتی ندارد. در نتیجه مردم به آن توجه نمی‌کنند تا این‌که به طور جدی بیمار شوند.

فشار خون بالا از مهم‌ترین عوامل خطرساز برای بیماری قلبی است. 35 درصد جمعیت کشور‌های در حال توسعه و صنعتی از فشارخون بالا که یک فاکتور مهم در بروز بیماری قلب است، در رنج‌ بوده و 25 درصد آنان از بیماری خود بی‌اطلاع هستند و 50 درصد مبتلایان هرگز درمان صحیح نشده‌اند.

نتیجه یک مطالعه در تهران نشان داد 20 درصد از جمعیت بالای 20 سال، بیماری فشار خون دارند. اگر فشار خون بالا داشته باشید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی هستید. با شروع 55 سالگی، احتمال ابتلا به فشار خون بالا در زنان زیاد است. اگر فشار خون شما بالاست، نیاز به اقداماتی برای کنترل آن دارید. فشار خون بالا را می‌توان با اصلاح شیوه زندگی و استفاده از دارو کنترل کرد.

اهمیت بیماری‌‌های غیرواگیر

به علت شرایط خاص کشور در دهه‌‌های گذشته، تمامی سعی مسوولان سلامت کشور در مهار بیماری‌‌های واگیردار بوده است؛ اما با بهبود وضع سلامت جامعه اولویت نظام سلامت از بیماری‌‌های واگیر که منشأ میکروبی و ویروسی دارند، به سمت بیماری‌‌های غیرواگیر که منشا رفتاری دارند، تغییر یافت.

این بیماری‌ها قابل ریشه‌کنی نبوده و فشار آنها روی سیستم خدمات بهداشتی و درمانی همواره وجود دارد، لذا با به کار بستن راهکار‌های موثر می‌توان فشار آن را تعدیل کرد و زندگی ایمن و عاری از دغدغه را برای مردم فراهم نمود.

تغییر زندگی از شکل سنتی به مدرن یکی از عوامل اصلی بیماری‌‌های مزمن و غیرواگیر است. این بیماری‌ها کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و سالانه هزینه‌‌های سنگینی از نظر  اقتصادی، بهداشت  درمان و اجتماعی به جوامع مختلف تحمیل می‌کند.

نظام مراقبت بیماری‌‌های غیرواگیر در کشور در سال 83 طراحی شده و اولین مطالعه کشوری  روی 87 هزار نفر در مناطق شهری و روستایی از نظر عوامل خطرساز این بیماری‌ها (کلسترول، قندخون، فشارخون و نمای توده بدنی) صورت گرفته است.

اما کاهش بار بیماری‌‌های غیرواگیر به آسانی و در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست و هر اقدامی که صورت می‌گیرد، سال‌‌ها بعد ثمراتش مشاهده می‌شود. اطلاعات نشان می‌دهد کشور‌هایی که یک برنامه‌ریزی موفق انجام داده‌اند، توانسته‌اند به مرور زمان بار بیماری‌‌های غیرواگیر را کم کنند.

پیشگیری از این بیماری‌ها نه‌تنها منجر به افزایش طول عمر بیماران و افزایش طول عمر توام با سلامت آنان می‌شود؛ بلکه فوائد زیاد دیگری هم برای خانواده‌ها و اقتصاد کشور دربردارد. بیماری‌‌های قلب و عروق، یکی از این بیماری‌‌های غیرواگیر است که مورد توجه زیاد قرار گرفته است.

هزینه‌‌های بالا

بیماری‌‌های قلبی علاوه بر مشکلاتی که برای سلامت جامعه ایجاد و رتبه اول مرگ‌ومیر را کسب می‌کنند، در تحمیل هزینه‌های اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم و ناتوانی افراد سازنده جامعه نیز رتبه بالایی دارند. هرکس دفترچه بیمه‌ای در دست دارد، در اولین فرصت به متخصص و فوق‌تخصص مراجعه می‌کند و انتظار دارد موثرترین و گران‌ترین دارویی را که دفترچه یا جیب او توان پرداختش را دارد، دریافت کند تا با کمک آن عمر خود را طولانی کند.

البته هزینه‌های دارو، آزمایش‌های مختلف، بستری شدن و جراحی، تنها قسمتی از هزینه‌‌هایی است که به جامعه تحمیل می‌شود. هزینه‌های غیرمستقیم عدم حضور یا حضور موثر افراد، در محل کار یا کاهش کیفیت کار آنها نیز باعث تحمیل هزینه‌های بسیار هنگفتی به جامعه می‌شود. قلب و عروق با دارو قابل درمانند و 25 درصد از این بیماران نیازمند اعمال جراحی باز هستند.

براساس آمار‌های موجود در اتحادیه اروپایی به ازای هر شهروند در سال 2003، 230 یورو برای درمان بیماری‌های قلبی و عروقی بیماری‌ها هزینه شده است. این بیماری‌ها با مختل کردن زندگی 4/4‌میلیون نفر، یک درصد شهروندان اتحادیه اروپایی را درگیر کرده‌اند.

جدی بگیرید

معمولا درد قلبی در افراد به صورت درد مبهم یا احساس فشار، سنگینی، سفتی، فشردگی یا خفگی بیان می‌شود تا درد واضح و اغلب به صورت احساس ناراحتی است تا درد  و در صورت شدید بودن بیمار درد را به صورت خردکننده، فشارنده و له‌کننده توصیف می‌کند که نفس فرد را تنگ کرده و او را از ادامه فعالیت بازمی‌دارد. کیفیت این درد بیشتر فشارنده است تا سوزشی یا تیز.

اگر کسی به طور ناگهانی دچار درد قلبی شود، در هر صورت بهتر است دراز بکشد و فعالیت خود را قطع کند و استراحت مطلق داشته باشد. در صورت داشتن قرص زیرزبانی نیتروگلیسیرین یک یا چند عدد از آن تا زمان قطع درد استفاده شود و بیمار بسرعت به اورژانس قلب ارجاع داده شود.

اگر هرگونه‌ علامتی‌ از حمله‌ قلبی‌ دارید، فورا کمک‌ پزشکی‌ بخواهید. در هر صورت دردهای ناحیه قفسه سینه را جدی بگیرید. برای پیش بینی احتمال رخداد حوادث قلبی، معیارهای مشخصی وجود دارد که با مراجعه به پزشک می‌توانید بفهمید آیا مشکل قلبی وجود دارد یا خیر.

علی اخوان بهبهانی‌