با این که نام سرطان برای بسیاری از ما ناخوشایند است اما باید با آن روبه رو شویم و برای مقابله با این بیماری راهکارهایی اتخاذ کنیم زیرا سرطان جزو بیماری هایی است که سلامت ایرانیان را به شدت تهدید می کند.به گفته کارشناسان طی دهه آینده به سبب تغذیه نامناسب و مصرف دخانیات، آمار مبتلایان به سرطان افزایش خواهد یافت.این در حالی است که می توان از بروز این بیماری با اتخاذ چند راهکار ساده و تغییر سبک زندگی پیشگیری کرد. در بسیاری از کشورهای جهان با اطلاع رسانی و فرهنگ سازی در زمینه مبارزه با سرطان، شناسایی انواع سرطان های شایع و انجام تست های غربالگری، آمار مرگ و میر ناشی از سرطان کنترل شده است.
بنابراین ما نیز نباید بیکار بنشینیم. باید ضمن اطلاع رسانی و فرهنگ سازی در این باره تلاش کنیم والدین ایرانی را از خطراتی که سلامت فرزندان آن ها را در سال های آینده تهدید می کند، مطلع سازیم. صفحه خانواده و سلامت یکی از اصلی ترین رسالت های خود را اصلاح فرهنگ غذایی مردم و اطلاع رسانی درباره رژیم صحیح غذایی و تغییر سبک زندگی می داند. از این رو بارها و بارها به نقش تغذیه در بروز سرطان پرداخته ایم و این بار با توجه به هشدار وزارت بهداشت درباره مصرف بیش از حد قند و چربی در رژیم غذایی ایرانیان، بار دیگر این موضوع را واکاوی می کنیم به این امید که اطلاع رسانی و ارائه راهکارهای عملی برای پیشگیری از سرطان جا بیفتد و اجرایی شود.
معاون دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت در گفت وگو با خراسان ضمن هشدار نسبت به مصرف مواد قندی و شیرینی تاکید می کند: متاسفانه میزان مصرف شیر، لبنیات، میوه و سبزی و حبوبات در بسیاری از خانواده ها کمتر از مقدار توصیه شده است و طبیعی است که ادامه این روند بسیار خطرناک می باشد. به دلیل تغییر الگوی غذایی و مصرف فست فودها در کشور شاهد افزایش بیماری های غیرواگیر مثل چاقی، دیابت، فشار خون و چربی خون بالا، سرطان ها و ... هستیم. از طرفی عادت های غذایی صحیحی نداریم و بیشتر غذاها را با چربی فراوان یا به صورت سرخ کرده مصرف می کنیم. سرخ کردن باعث می شود روغن زیادی وارد غذا شود و از طرفی مواد غذایی ارزش خود را از دست بدهد. به نظر می رسد برای تغییر این عادت های غذایی باید دست به کار شویم و ضمن اطلاع رسانی به والدین از آن ها بخواهیم از زمان تغذیه تکمیلی ذائقه بچه ها را به غذاهای کم نمک، کم چرب و سالم عادت دهند. زهرا عبداللهی ادامه می دهد: نکته این جاست که بسیاری از غذاهای سنتی ما بسیار سالم است و اگر آن را کم چرب و کم نمک طبخ کنیم، یک غذای کامل در اختیار خانواده قرار داده ایم. مثل آش رشته، آش جو، پلو لوبیا و پلو عدس، اما افزودن نمک یا چربی بیش از حد، یک غذای سالم و کامل را به غذای مضر برای سلامت تبدیل می کند. بنابراین در وهله اول مردم باید بدانند غذاهای ایرانی در صورتی که با نمک و چربی و شیرینی کمتری طبخ شود، بسیار سالم است و از طرفی باید مصرف سس های چرب، نوشابه های گازدار، پیتزا با پنیرهای چرب و فست فودها را به حداقل برسانند.
مرتضی صفوی دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اشاره به چگونگی ایجاد سرطان به فارس توضیح می دهد: اگر چه سلول های بخش های مختلف بدن ظاهر و کار متفاوتی دارند، اما همه آن ها به طریقی خود را ترمیم می کنند و به شیوه مشابهی هم تکثیر می یابند. معمولا تقسیم سلولی با روشی منظم و کنترل شده انجام می شود. اما اگر این فرآیند از کنترل خارج شود و سلول ها به تقسیم شدن ادامه دهند، توده ای تشکیل می شود که به آن تومور می گویند. اگر این سلول ها در محل اصلی به رشد خود ادامه دهند، می توانند با فشار آوردن به اعضای مجاور مشکلاتی را به وجود آورند. اما واقعیت این است که زمینه های مختلفی از جمله شیوه زندگی، ژنتیک، عوامل محیطی و ... موجب تبدیل شدن یک سلول طبیعی به غیرطبیعی و سپس سرطان می شود. صفوی می افزاید: افراد همیشه و در هر زمان در معرض مواد سرطان زایی به نام کارسینوژن ها هستند که بسیاری از آن ها به طور طبیعی در هوایی که تنفس می کنیم و غذا و آبی که مصرف می کنیم، وجود دارد. بعضی اوقات سد دفاعی بدن در مقابل مواد ایجاد کننده سرطان یا همان کارسینوژن ها مغلوب می شود و کارسینوژن ها داخل سلول های بدن فعالیت خود را شروع می کنند و به ژن های موجود در سلول آسیب می رسانند و اگر همین روند ادامه پیدا کند سرطان ایجاد می شود.
مطالعات گسترده نشان می دهد که غذاها و نوشیدنی ها حاوی موادمغذی است که به طور طبیعی موجب تخریب مواد کارسینوژن قبل از این که به سلول ها صدمه وارد کند، می شود. این امر موجب کاهش خطر بروز سرطان می شود. چنین ترکیباتی در سبزی، میوه و منابع غذایی گیاهی به وفور یافت می شود. گاهی هم نوشیدنی ها و موادغذایی خاصی، خطر ابتلا به سرطان را تشدید می کند به طور مثال مصرف الکل خطر ابتلا به انواع سرطان ها و رژیم غذایی حاوی نمک زیاد، خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد. غذاهایی که سرشار از چربی است، علاوه بر افزایش خطر چاقی، احتمال ابتلا به انواع سرطان ها را زیاد می کند.
در مقابل غذاهای غنی از منابع گیاهی مثل سبزی ها، میوه ها، غلات، گندم، جو، برنج، حبوبات، عدس، لوبیا و نخود در پیش گیری از سرطان موثر است، بنابراین باید از این مواد در رژیم غذایی خود بیشتر استفاده کنیم. در واقع دو سوم از غذای مصرفی باید از گیاهان و منابع غذایی گیاهی تامین شود. منابع غذایی گیاهی پرکننده حجم معده است از این رو با مصرف این مواد میزان مصرف غذاهای غنی از چربی و غذاهای آماده کمتر می شود. از طرفی تحقیقات ثابت کرده است که مصرف فراوان سبزی ها و میوه ها از بدن در مقابل بسیاری از سرطان ها مثل سرطان سینه، دهان، مری، معده، کولون، رکتوم، صفرا، کبد و کلیه محافظت می کند.دکتر صفوی هم چنین ادامه می دهد: غذاهای حاوی قندهای تصفیه شده مانند شکر، خطر ابتلا به سرطان کولون و رکتوم را افزایش می دهد و عاملی برای اضافه وزن است. هم چنین رژیم غذایی پرچرب به خصوص چربی های اشباع موجب افزایش خطر پیشرفت سرطان های ریه، کولون، رکتوم، سینه و پروستات خواهد شد ضمن این که چربی های اشباع، خطر چاقی را افزایش می دهد. بهتر است غذاهای سوخته یا دودی شده مصرف نشود. موادی مثل نیتریت که در غذاهای دودی یافت می شود، قابلیت تبدیل شدن به مواد سرطان زا را دارد و خطر ابتلا به سرطان ها را افزایش می دهد.
دکتر عبداللهی متخصص تغذیه با اشاره به این که می توان با چند راهکار ساده عادت های تغذیه ای نادرست را کنار گذاشت، در ادامه به خراسان چنین می گوید: به عنوان مثال می توان روغن اضافه موادغذایی سرخ شده را به وسیله کاغذ روغنی یا دستمال های مخصوص ، روغن گیری کرد. یا در طبخ خورش سعی کنیم پس از سرد شدن غذا در یخچال ، چربی اضافه را جدا و بعد آن را مصرف کنیم.عادت گذاشتن سبزی خوردن در سفره ایرانی بسیار خوب است اما باید سعی کنیم که دیگر سبزیجات را به صورت آب پز مصرف کنیم به عنوان مثال می توان یک تکه هویج یا کلم بروکلی را روی برنج در حال دم بگذاریم تا بخارپز شود و بعد مصرف کنیم. خانم ها می توانند این کار راحت را بدون این که وقتشان گرفته شود، یا زحمت زیادی داشته باشد، انجام دهند.بیشتر خانم ها زحمت زیادی برای طبخ غذا می کشند اما متاسفانه به علت چند نکته کوچک غذای ناسالمی را در اختیار اعضا قرار می دهند. به عنوان مثال ماهی جایگزین مناسبی برای گوشت قرمز است و مصرف آن ۲ تا ۳ بار در هفته توصیه می شود.ماهی یکی از فاکتورهای اصلی پیشگیری کننده از سرطان است اما اغلب خانم ها آن را با روغن فراوان سرخ می کنند در حالی که می توان آن را با اندکی روغن زیتون تفت داد و یا پس از تفت روغن اضافه آن را جدا کرد. در این صورت ماهی غذای بسیار مناسب و توصیه شده ای است که در پیش گیری از سرطان نقش دارد.بسیاری از خانم ها واقعا نمی دانند با تفت دادن فراوان، پخت های طولانی و حرارت زیاد چقدر ارزش غذایی مواد کم می شود.دکتر صفوی نیز توصیه می کند: روزانه ۶۰۰ تا ۸۰۰ گرم یا ۷ واحد از گروه غلات باید مصرف شود. بهتر است از سیب زمینی پخته شده یا کباب شده به جای بو داده، سرخ شده یا چیپس استفاده شود و در میان وعده به جای کیک و شیرینی، میوه و سبزی مصرف شود. مصرف گوشت قرمز باید به ۸۰ گرم در روز محدود شود و بهتر است مرغ و ماهی جایگزین آن شود. روغن خرما و نارگیل از منابع گیاهی است اما غنی از اسیدهای چرب اشباع است از این رو باید از مصرف زیاد آن پرهیز کرد و به جای سرخ کردن غذاها باید از غذاهای بخارپز یا کباب شده استفاده کرد. روزانه مصرف نمک حداکثر یک قاشق چای خوری برای افراد کافی است و مصرف میان وعده های شور مثل بادام زمینی، بیسکویت شور یا سیب زمینی شور باید به حداقل برسد.
«روی» در تمام مواد غذایی حیوانی و گیاهی که منبع خوب پروتئین هستند، وجود دارد.زهرا عبداللهی متخصص تغذیه با اشاره به این که به طور کلی قابلیت جذب «روی» از منابع حیوانی بیشتر از منابع گیاهی است گفت : در صورتی که قسمت بیشتر «روی» دریافتی از منابع گیاهی تأمین شود نیاز به این ریزمغذی افزایش می‌یابد.این متخصص تغذیه افزود: به طور کلی قابلیت جذب «روی» از گوشت 4 برابر غلات است. فیبر و فیتات از مهم ترین عوامل کاهش جذب «روی» از رژیم غذایی هستند و در صورتی که مقدار کمی پروتئین حیوانی در وعده غذایی وجود داشته باشد، جذب روی از غذاهای حاوی فیتات افزایش می‌یابد.وی گفت: روی موجود در شیر مادر مانند آهن در مقایسه با شیر گاو از قابلیت جذب بالاتری برخوردار است. به طور کلی، پیشگیری و کنترل کمبود روی مانند هر ریزمغذی دیگری مستلزم به کارگیری روش های غنی سازی مواد غذایی، مکمل یاری، آموزش تغذیه و اصلاح رفتارهای غذایی است. این متخصص تغذیه اضافه کرد: مکمل یاری روی به میزان یک میلی گرم به ازای کیلوگرم وزن بدن در کودکان دچار کمبود روی خفیف توصیه شده است و در موارد کمبود شدید روی، این میزان به روزانه 3 تا 4 میلی گرم روی به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن افزایش می‌یابد. در بزرگسالان، مصرف طولانی مدت مکمل روی به مقدار بیشتر از 15 میلی گرم در روز توصیه نمی‌شود.