مریم بهریان-کودکان به شوق پر کردن جیب‌های خود از پسته و فندق و دیگر تنقلات رنگارنگ به استقبال بهار می‌روند. در این میان باید به این نکته توجه داشت این‌گونه تنقلات خوش‌طعم و رنگ و مقوی، اگر چه از عوامل مهم در حفظ سلامت تغذیه به‌شمار می‌رود ولی از سوی دیگر مصرف بیش از حد آنها و توجه نکردن به بهداشت و بسته‌بندی آنها تأثیرات منفی بر سلامت افراد بویژه کودکان و سالمندان که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، بر جای می‌گذارد.
خرید شیرینی، تنقلات و آجیل در روزهای پایانی سال بطور معمول در فهرست خرید نوروزی خانواده قرار می‌گیرد زیرا افراد در گروه‌های سنی متفاوت به مصرف انواع مغزها تمایل نشان می‌دهند.
مغزهای مقوی
پسته
در سال 2003، تأثیر مصرف خشکبار بویژه پسته بر سلامت انسان و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی از سوی سازمان جهانی غذا و دارو تأیید شد و اخیراً نیز تحقیقات زیادی درخصوص پسته انجام شده است.
دکتر کورش جعفریان، متخصص تغذیه در خصوص نقش این ماده در سلامت انسان می‌گوید: بطور کلی خشکبار به عنوان منابعی غنی از مواد، با ارزش غذایی بالا محسوب می‌شوند و از میان آنها پسته به علت دارا بودن طعمی دلپذیر و داشتن انواع ویتامین، پروتئین و مواد معدنی طرفداران زیادی را به خود اختصاص داده است.
استادیار تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تهران اضافه می‌کند: در هر 100 گرم پسته، 21 گرم پروتئین وجود دارد که 10 درصد آن را فیبر تشکیل می‌دهد و بیشتر از 45 درصد از آن متشکل از چربی‌های غیراشباع بوده که در کاهش فشار خون مؤثر است و یک منبع غذایی مناسب برای کودکان و نوجوانان در حال رشد به‌شمار می‌رود.
دکتر رضا تقی‌زاده متخصص تغذیه اضافه می‌کند: نسبت امگا3 و امگا6 در مواد غذایی باید یک به چهار باشد که این میزان در پسته، بیشتر از میزان حداکثر است، بطوری‌که در هر 100 گرم پسته در مقابل هر 13 گرم چربی اشباع نشده امگا6، کمتر از یک گرم امگا3 وجود دارد.
این متخصص مصرف پسته را در مقادیر زیاد بویژه در ایام نوروز همراه با غذاهای دریایی توصیه کرده و معتقد است: مصرف پسته خام به جای نوع شور یا بوداده از نکات قابل توجه است که کمتر کسی به آن توجه دارد زیرا در هر 100 گرم پسته خام، فقط یک گرم سدیم وجود دارد، اما در همان میزان پسته شور 455 میلی‌گرم سدیم وجود دارد که برای بدن مضر است.
دکتر کورش جعفریان معتقد است: میزان مصرف پسته در وعده‌های غذایی کودکان باید متناسب با نیاز و وزن آنها صورت گیرد. باید توجه داشت هر عدد پسته چهار تا پنج کالری انرژی دارد که افراد بر حسب میزان انرژی مصرفی‌شان می‌توانند آن را در رژیم غذایی خود قرار دهند.
فندق
فندق یکی دیگر از انواع آجیل‌های خوش‌طعم و پرطرفدار است. این نوع خشکبار حاوی مقادیر فراوانی ویتامین ای، سلنیوم، فسفر، پتاسیم و آهن است و مصرف آن برای پیشگیری از ابتلا به پیری زودرس و بیماری افسردگی مؤثر بوده و موجب تقویت حافظه می‌شود. فیبر موجود در این ماده غذایی در هضم غذا و بهبود عملکرد دستگاه گوارش مؤثر است.
مریم یزدان‌پناهی متخصص تغذیه، اسید چرب موجود در این ماده غذایی را در افزایش کلسترول مفید و کاهش کلسترول بد (LDL) مؤثر دانسته و معتقد است: باید توجه داشت نوع بوداده فندق، ممکن است برای بیماران قلبی و عروقی و مبتلا به فشار خون مشکل ایجاد کند و ذائقه کودکان را به سمت مصرف مواد غذایی شور تغییر دهد.
این متخصص اضافه می‌کند: کنترل مصرف بیش از اندازه خشکبار و دانه‌های گیاهی برای پیشگیری از ابتلا به اضافه وزن و عوارضی همچون تهوع، دردهای شکمی و اختلال در عملکرد دستگاه گوارش وظیفه مهم والدین در ایام نوروز است. از طرف دیگر مصرف بیش از حد خشکبار می‌تواند مانع از خوردن غذای اصلی در کودکان شده و مشکلات تغذیه‌ای برای آنها ایجاد کند.
گردو
افزودن مغز گردو در ظرف‌های آجیل توصیه اکید متخصصان تغذیه است چرا که این ماده غذایی سرشار از چربی‌های سالم اشباع نشده و مقادیر قابل توجهی ویتامین و مواد معدنی ضروری برای حفظ سلامتی همه اعضای خانواده است.
دکتر امید ترابی، متخصص تغذیه درباره خواص گردو می‌گوید: مغز گردو حاوی مقادیر زیادی آهن، فسفر، کلسیم، ویتامین B1، B2 و B3 بوده و بطور کلی ماده غذایی ارزشمندی محسوب می‌شود. همچنین این ماده غذایی به دلیل داشتن اسید چرب امگا3، مفیدترین نوع آجیل محسوب می‌شود.
پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی وعروقی، دیابت، فشار خون، کاهش عوارض ناشی از دوران یائسگی در زنان و کاهش خطر ابتلا به سرطان پوست از جمله فواید مصرف گردو است. توجه به رنگ و طعم گردو هنگام خرید ضروری است و باید از خرید گردوهایی که روغن آن در اثر مجاورت با گرما تغییر طعم داده خودداری کرد.
بادام و بادام‌زمینی
بادام یکی از بهترین نوع آجیل بوده و سرشار از ویتامین ای و پروتئین است. ویتامین ای موجود در بادام در پیشگیری از گرفتگی رگ‌ها، خطر ابتلا به دیابت و پیری زودرس مؤثر بوده و فیبر موجود در آن به بهبود عملکرد سیستم گوارش کمک می‌کند. بادام زمینی از انواع خشکبار مقوی برای سلامت بدن محسوب می‌شود. این ماده غذایی سرشار از چربی‌های غیراشباع (بیش از 75 درصد)، پلی فنول، مس، روی، منیزیم، پتاسیم، اسیدفولیک، فیبر، پروتئین و آرژینین است. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد، مصرف 200 گرم بادام زمینی دو تا سه روز در هفته، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و مرگ ناشی از سکته قلبی را تا 47 درصد کاهش می‌دهد.
مریم یزدان‌پناهی متخصص تغذیه درخصوص حساسیت به بادام زمینی می‌گوید: حساسیت به بادام زمینی ممکن است در برخی از افراد که به مواد غذایی مانند ماهی، تخم‌مرغ و گوجه فرنگی آلرژی دارند، به صورت تاول و کهیرهای پوستی ظهور کند و گاهی اوقات سبب پیدایش دردهای ناحیه مفصلی و افزایش ابتلا به آرتریت در آینده شود.
دکتر امید ترابی، متخصص تغذیه در این خصوص اضافه می‌کند، برخی افراد به علت نقص مادرزادی به ترکیبات موجود در بادام زمینی حساسیت دارند که استفاده از دارو و روش‌های درمانی در بهبود آنها تأثیری ندارد.
این متخصص اضافه می‌کند، تحقیقات اخیر نشان می‌دهد، در صورت استفاده مداوم و کم از مواد غذایی حساسیت‌زا در مدت زمان طولانی باعث کاهش درجه حساسیت می‌شود و پس از گذشت چند ماه، حساسیت از بین می‌رود. البته باید توجه داشت این روش درمانی فقط در افرادی که شدت حساسیت به مواد غذایی در آنها اندک است کاربرد دارد و افرادی که علائم حساسیت به صورت تشنج، استفراغ‌های شدید و دردهای شدید بروز می‌کند، مجاز به پیروی از این روش درمانی نیستند.
آجیل بوداده
دکتر کوروش جعفریان متخصص تغذیه توجه به شکل ظاهری آجیل و رنگ و بوی خشکبار را از مهمترین نکاتی دانست که باید هنگام خرید در روزهای پایانی سال مورد توجه قرار گیرد. آفلاتوکسین یکی از سم‌های خطرناک است که در صورت نگهداری خشکبار در محیط‌های گرم و مرطوب و در آجیل‌های آفت‌زده بوجود می‌آید، از این‌رو توجه به تغییر رنگ و بوی خشکبار هنگام خرید ضروری است.
مریم یزدان‌پناهی در مورد نگهداری آجیل‌ها بویژه انواع بوداده آن می‌گوید: از نگهداری آجیل‌های بوداده در محیط گرم و مرطوب که احتمال افزایش قارچ و کپک در آنها بیشتر است، خودداری کنید. همچنین نگهداری طولانی مدت آجیل بوداده ممکن است سبب ایجاد مسمومیت، استفراغ، درد در ناحیه شکم و اختلال در عملکرد کبد شود. این متخصص مصرف آجیل‌های بوداده را به بیماران قلبی، عروقی و دیابتی، زنان میانسال و کودکان توصیه نمی‌کند.
امید ترابی در این خصوص اضافه می‌کند، از آنجایی که حرارت باعث افت ارزش غذایی شده و مصرف آن معمولاً با تشنگی و نوشیدن آب فراوان همراه است، ممکن است سبب پیدایش برخی اختلالات دستگاه گوارش و تجمع آب زیر پوست شود. کارشناسان تغذیه، مصرف آجیل‌های خام به همراه میوه‌های خشک را به افراد توصیه می‌کنند.